Ezinbestekoa da naturan aldaketa klimatikoaren terminoetan pentsatzea eta tristuraz bihurtu den alboko kalte handia edo meteorologiaren gogortzearekin lotutako bat-bateko hondamendi gero eta arruntagoen ingurumen-, ekonomia- eta giza ondorio larriak baino zerbait gehiago hautematea. Komunitate zientifikoak, aldiz, konponbidearen parte izateko gaitasuna ikusi du. Hala adierazten du Naturarentzako Mundu Funtsak (WWF) eta Gurutze Gorriaren eta Ilargierdi Gorriaren Elkarteen Nazioarteko Federazioak (IFRC) egin berri duten txosten batek, naturan oinarritutako jardunbideak izenez ezagutzen den jarduera-eremu bat aztertzen duenak. Praktika horiek, ziurtatzen dutenez, klima-aldaketaren intentsitatea eta haren ondorioek eragindako mehatxu meteorologikoak gutxienez ehuneko 26 murrizteko ahalmena dute.

Zer dira naturan oinarritutako praktikak?

Txostenak honela definitzen ditu ekosistema naturalak edo eraldatuak babestu, modu jasangarrian kudeatu eta birgaitzera bideratutako neurri horiek guztiak: gizartean eragina duten arazo batzuei eraginkortasunez eta modu egokigarrian heltzea ahalbidetzen dute, aldi berean giza ongizatea eta dibertsitate biologikoarentzako onurak sustatuz. Beste era batera esanda, naturak babesteko, arautzeko eta klimara egokitzeko mekanismo gisa duen ahalmena aprobetxatu eta berreskuratzea.

Oso adibide ona da mendi-hegaletako landaredia lehengoratzea. Horien presentziak euri-uraren fluxua gutxitzen laguntzen du, baina baita lurzoruari eusten ere, eta, horren ondorioz, euri-jasen ondorioz lur-jausiak izateko arriskua murrizten da. Baita mangladiak eta koralezko arrezifeak berreskuratzea ere, kostaldeen defentsa naturala egiten duen babes-hesi bat osatzen dutelako, ekaitz eta uholdeen kasuan inpaktua geldiaraziz.

Naturan oinarritutako praktikek ikuspegi desberdinak dituzten ekimenak barne hartzen dituzte, hala nola ingurumena babestea, lehengoratzea edo kudeaketa jasangarria, baita ekosistemak sortzea ere. Txostenak azaltzen duenez, asmoa da naturak zerbitzu horiek ematen jarrai dezan laguntzea, komunitateak klima-aldaketatik zein lotutako arrisku meteorologikoetatik babesteko gaitasun naturala baitute. Eta horien artean oso funtzio garrantzitsua ere sartzen da, elikagaien ekoizpena, hain beharrezkoa den erresilientzia handitzeko funtsezko faktorea.

Natura erreskatean

Praktika horien erabilera mugatuak inpaktuaren kuantifikazioa zailtzen duen arren, eskala txikiagoko neurriekin egindako hainbat azterlanek erakusten dute hondamendi-testuinguruetan natura babesteko gaitasun handia dagoela. Baita klima-aldaketaren intentsitatea eta meteorologia-mehatxuak eta bat-bateko hondamendiak gutxienez ehuneko 26 murrizteko potentziala ere. Errealitate horrek, azken horrek, 410.000 heriotza eragin zituen 2010 eta 2019 artean, eta bereziki eragiten die munduko populazio ahulenei; izan ere, 1970-2019 aldian, fenomeno klimatikoekin lotutako heriotzen ehuneko 91 garapen bidean zeuden herrialdeetan gertatu ziren.

Klima-aldaketaren inpaktua arautzeko naturarez potentzialak ekonomian ere eragiten du

Klima gogortu izanak eragindako desplazamenduek eta migrazioek gora egin dute – 30 milioi pertsonak etxea utzi behar izan zuten 2020an –, eta hori da naturan oinarritutako praktikek murrizteko ahalmena duten beste errealitateetako bat. Hondamendien ondorioz (hala nola uholdeak, lehorteak eta ekaitzak) nazioarteko laguntza humanitarioaren beharra bezala, 2030a baino lehen urtero 150 milioi pertsona izatera iritsiko zela kalkulatzen baitzen, eta 2050a baino lehen 200 milioira igotzea aurreikusten zen.

Klima-aldaketaren inpaktua arautzeko elementu gisa naturak duen potentzialak ere eragina du ekonomian, eta onura oso baliotsua da, batez ere garapen bidean dauden herrialdeentzat; izan ere, kalkuluen arabera, klima-aldaketaren ondoriozko kalteak 402.000 eta 805.000 milioi artekoak izango dira urtean 2030a baino lehen, eta 1,5 edo 2,4 bilioi artekoak izango dira egutegiak 2050a ezarri aurretik.

Oztopo-lasterketa

Datu oparoak izan arren, naturan oinarritutako praktikak oraindik ez dira mekanismo orokorra eta hedatua hondamendi-arriskua murrizteko eta klima-aldaketara egokitzeko. Finantzaketarik eza eta praktikan jartzen lagunduko duten politikak dira oztopo nagusietako bi. Izan ere, gero eta babes handiagoa jasotzen duten arren, errealitatea da gobernuaren aurrekontuak eta inbertsioa ez direla nahikoak.

Aplikazioari buruzko informaziorik ez izatea da naturan oinarritutako praktikak abian jartzea oztopatzen duen beste arrazoietako bat. Eta, are gehiago, gauzatzea lortzen denean ere arazoak ikusten dira horiek gauzatzean, edo zailtasunak garapenaren jarraipena edo ebaluazioa egiterakoan.

Baina horrek ez du esan nahi kasu arrakastatsuen kopuru handia ez dagoenik, esaterako, Hondurasko Olancho herrian gauzatutako proiektu bat, lur-irristatzeen arriskua nabarmen murriztea eta komunitatearen elikadura- eta osasun-segurtasuna areagotzea lortu duena, bioingeniaritzari esker baliabideak erabiltzeko sistema jasangarri bat ezarriz. Edo Colombon (Sri Lanka) uholdeak mugatzeko plana, azpiegitura-sistema bat eta hezeguneak berreskuratzeko sistema bat konbinatuz, 2,5 milioi pertsonari mesede egin diona. Eta hauek adibide batzuk besterik ez dira, eta itxaropentsuak.

Etorkizunean pentsatu, orainaldian jardun

Arazoa da, klima-aldaketaren aurkako neurri guztiekin bezala, denborak ere naturan oinarritutako praktiken aurka jokatzen duela. Premiazkoa da ez bakarrik horiek aplikatzen hastea, baita eskala handiagoan egitea ere; izan ere, berotze globalak 1,5º C-ko atalasea gainditzen badu, ingurumenari oso zaila egingo zaio egokitzea eta kalteak saihestea, eta, beraz, neurri horiek ez dira hain eraginkorrak izango. Testuinguru horretan, ekosistemetan galerak izango lirateke, eta komunitateak babesteko zerbitzuak emateko gaitasuna oso murriztuta geratuko litzateke; horrek hondamendiekiko esposizio handiagoa ekarriko luke, eta, beraz, zailagoa izango litzateke klima-errealitate berrira egokitzea.

Denborak ere naturan oinarritutako praktikern aurka jokatzen du. Premiazkoa da ez bakarrik horiek aplikatzen hastea, baita esala handiagoan egitea ere.

Egoera horretara ez iristeko, txosten hau egin duten adituen proposamena da naturan oinarritutako praktiken inplementazioa berehala handitzeaz gain, beste ekimen batzuekin ere konbinatzea, hala nola hondamendien arriskua murriztea edo klima arintzea. Eta hori guztia erkidegoak tokiko mailan inplikatuz egin behar da, haien laguntza funtsezkoa baita proiektua gauzatzeko, jasangarritasunerako eta arrakasta izateko, baina, era berean, beharrezkoa da esparru juridikoak eta arau-esparruak ezartzea, laguntza emateko.

Naturan oinarritutako praktiken premiaz eta potentzialaz jabetuta, IFRC eta WWF aliantza batean batu dira, 192 herrialdetan izandako ibilbide eta presentzia zabala aprobetxatzeko, naturari begiratzeko modu hori kontzientziatzeko, sustatzeko eta birdimentsionatzeko, gizateriak duela hamarkada batzuetatik aurre egin behar dion arazo handienaren konponbidearen zati handi gisa: dagoeneko hemen dagoen klima-aldaketa.