Egoera horretan, mundua zenbait hilabetez gelditzeko gaitasuna duen pandemia global batean bezala, krisi sanitario eta sozioekonomiko horrek eragindako adarkatzeek —horri digitalizazio bizkorra, globalizazioa, biztanleriaren zahartzea eta migrazioak gehitzen baitzaizkio— eragina izan dute gazte guztien bizitzan, baina bereziki gizarte-desabantailako egoeran zeudenengan. Horren erakusgarri da ia bikoiztu egin dela Espainiako Gurutze Gorriaren laguntza hainbat eremutan eskatu duten herritar kopurua. Erakundeak dinamika-aldaketa bat detektatu du, eta “Gazteak eta digitalizazioaren erronka COVIDean –19: Bizitzarako, enplegurako eta hezkuntzarako gaitasunak” azterlanean islatu da. Horretarako, lehenik eta behin, arrazoiak aztertu nahi dira, eta, ondoren, egoera ahulean dauden adin-tarte horretako pertsona asko kokatu dituen testuinguru baten ondoriozko erronkei eta beharrei erantzun nahi zaie.

Bizirik atera diren herritarrengandik

“Beti kezkatzen gaituzten mugak daude, pertsona bat hiritar izatetik bizirik izatera pasarazten dutenak”, azaldu zuen Toni Bruelek, Gurutze Gorriko koordinatzaile nagusiak irailaren 15ean egindako azterlanaren aurkezpenean. “Bizitza bilatu behar duzu denetarako, WiFi datuen, energiaren bilaketaren eta ordainketaren, etxe baten edo bizitzeko leku baten eskale bihurtzen zara. Muga horiek oso delikatuak dira; izan ere, bizirik ateratzen zarenean, kezka bakarra duzu: nola bizi hurrengo egunean, baina ezin duzu kezkarik izan zure garapen pertsonalarekin, zure oparotasunarekin edo zure familiaren baldintzak hobetzeko moduarekin”, dio. Erakundearen datuen arabera, 16 eta 30 urte bitarteko pertsonen ia bikoitzak —2019ko 99.591 erregistroetatik 2020ko ekitaldian kontabilizatutako 196.897 erregistroetara— laguntza motaren bat eskatu zion erakundeari COVIDen pandemiaren lehen urtean -19.

Espainiako Gurutze Gorriaren esku hartzeko programetako batean parte hartzen duten gazteen profil nagusia arrisku-egoeran dauden pertsonena da, horiek mantentzeko zailtasunak dituzten familietatik datozenak. Erantzukizun hori, batzuetan, eurei ere badagokie, eta, ondorioz, emantzipatzea zailtzen edo nahitaezkoa bihurtzen du. Horietako batzuk kalean bizitzera behartuta egon dira eta gizarte-bazterketa bizi izan dute edo izan dute oraindik.

Antolakundearen laguntza eskatzen duten gazte gehienen beste ezaugarri bat kualifikazio txikia edo ezagutu gabeko edo eskatu gabeko kualifikazioa da, eta horrek lan-prekarietate handia eragiten du, edo ezkutuko lan gisa ezagutzen dena egitea. Horrek, enplegurako gaitasun digitalen maila urriarekin batera, babesik gabeko egoera are larriagoan jartzen ditu. Bereziki adierazgarria izan da, oraindik ere gutxiengoen profila izan arren, Gurutze Gorriak COVIDen krisian (19) eskainitako lan-orientazioko zerbitzuen eskaeraren hazkundea, prestakuntza-maila altua eta gaitasunak dituztenek eskainia.

Zaurgarritasuna zenbakitan

Adinari dagokionez, 25 eta 30 urte bitartekoek izan dute hazkunde handiena Gurutze Gorriaren laguntza behar izan duten gazteen kopuruan, lehen pandemia-urtean, 2019an baino %156,8 gehiago, eta, ondoren, 19 eta 24 urte bitartekoek (%72,8 gehiago). Egoera hori, batez ere, biztanleria-talde horien emantzipazio- eta familia-kargen ehuneko handiagoari egozten zaio; 16 eta 18 urte bitartekoen artean, berriz, %11 jaitsi zen.

Andaluzia eta Valentziako Erkidegoa dira gazte gehien artatu dituzten bi eskualdeak

Andaluzia eta Valentziako Erkidegoa dira gazte gehien artatu dituzten bi eskualdeak, eta, 2019an, Ceuta eta Melillarekin batera, eskaera gehien jaso zituztenak (%143 eta %146, hurrenez hurren). Nazionalitateei dagokienez, datu deigarriena, Gurutze Gorriaren arabera, “Espainiako gazte jaioberriek bost puntu gehiago izan dituzte (%38tik %43ra), eta horrek esan nahi du pandemiaren ondorioz tokiko biztanleen bizi-baldintzak nabarmen okertu direla”.

Azterketa-kasu bat

Mahaiari buruzko datu horiekin, Gurutze Gorriak txosten bat egin du, eta, Estrella Rodríguez Pardo Gurutze Gorriaren azterlanen eta gizarte-berrikuntzaren zuzendariaren hitzetan, “ez du arreta jasotzen duten gazteen (Gurutze Gorriaren) gaitasunen diagnostiko banakakoa eta zehatza izan nahi, baizik eta haiei buruz duten pertzepzioa eta biztanleria-sektore horrek dituen arrisku-faktoreak aztertu nahi ditu, hala nola pobrezia eta haren agerpen ugariak”.

“Gazteak eta digitalizazioaren erronka COVIDen –19: Bizitzarako, enplegurako eta hezkuntzarako gaitasunak” azterlanak dioenez, parte-hartzaile gehienak gazteak dira, eta haien istorioek neurri handi batean jatorrizko familien arrisku- edo zaurgarritasun-baldintzak islatzen dituzte. Adibidez, AROPE tasa —pobrezia-atalasearen azpitik, gabezia materialean edo langabezian edo lan-intentsitate oso txikian bizi den biztanleriaren ehunekoa— %76 da; pobrezia erlatiboak, berriz, parte-hartzaileen %82,3ri eragiten dio, eta muturreko pobreziak %61,9ri.

Hain zuzen ere, azterketa horretan parte hartu zuten gazteen artean sentsazio orokorrenetako bat “irteerarik gabeko kalexkan egotea” da. Primeran laburbiltzen du Mariak, talde fokaletan parte hartu zuen Gurutze Gorriaren erabiltzaileetako batek: “Nire egoera hobetzen ari dela uste dut, baina, bai, berriz erortzeko beldur handia dut, hau da, kale itsu batean irtenbiderik gabe egoteko eta inolako baliabiderik ez izateko beldur naiz, eta «Orain berriz lo egin behar dut, adibidez, zubi baten azpian», ez dut nahi. Egunero borrokatzen naiz nire inguruabarrei eusteko edo orain bezala mantentzeko eta nire alokairua eta nire gauzak ordaindu ahal izateko, edo hobetzeko, baina inoiz ez atzera egiteko, ni egon naizen eta egoten jarraitzen dudan egia baita, baina gizartean baztertuta eta oso gaizki egon naiz, egia oso gaizki”.

Azterketa honetan parte hartu zuten gazteen artean sentsazio orokorrenetako bat “irteerarik gabeko kalexkan egotea” da.

Prestakuntzari dagokionez, gehienek (%44) derrigorrezko lehen edo bigarren hezkuntzako ikasketak dituzte, %41ek batxilergoko edo LHko titulua, %10ek unibertsitate-ikasketak eta %5ek bestelako ikasketak. Horrek, esperientziarik ezarekin batera, langabezia lehenesten du; asko egoera horretan daude, %26 ikasleak dira eta %37 emakumeak (gizonak %10 dira) ordaindu gabeko etxeko lanak egiten dituzte. Lan-prekarietateak ere erakusten duenez, %27k kontraturik gabe lan egiten duela, %7k ezkutuko ekonomian eta %28k lanaldi partzialeko aldi baterako kontratuarekin, azken horiek batez ere 16-21 urteko gazteak dira.

Eten digitala eta digitalizazioaren erronka

Kolektibo horren beste erronka handienetako bat oraindik itxi gabe dagoen eten digitala da. Horren adierazgarri da inkestatuen erdiek, gutxi gorabehera, ezin dituztela Interneteko eta telefonoko beharrak ase. Datu hori bereziki kezkagarria da, eta are gehiago kontuan hartuta Espainia dela zerbitzu publiko digital onenak dituen Europako Batasuneko bigarren herrialdea eta konektagarritasun onena duen bosgarrena, Europako Batzordeak argitaratutako Ekonomia eta Gizarte Digitala 2020 Indizearen arabera. Baita lanerako trebetasun digitalek duten garrantziagatik ere, COVIDen pandemiaren ondorioz bizkortua, eta teknologia berriak eraldaketa sozial eta ekonomikoaren motor nagusi bihurtzeagatik. Egoera horren aurrean, ezinbestekoa da egoera ahulean dauden gazteen hezkuntza digitala hobetzea.

Paradoxikoa da, gainera, natibo digitalen belaunaldi batean %22 eta %27 artean baino ez dagoela arlo horretako eskumenik; %19 eta %29 artean, berriz, ez duela gaitasunik aitortzen du, eta %14 eta %21 artean soilik dago arlo horretan prestakuntza. Mugikorra gehiegi erabiltzeak, beste gailu batzuen kalterako, ez du laguntzen gaitasun digital horiek lan-eremuan hobetzen; izan ere, galdetutako gazteen erdiek bakarrik erabiltzen dituzte IKTak lana bilatzeko, eta heren batek baino gutxiagok erabiltzen ditu lan-tresna gisa.

Mugikorra gehiegi erabiltzeak, beste gailu batzuen kalterako, ez du laguntzen enpleguaren arloan gaitasun digitalak hobetzen.

Alde positiboa? Hazten ari den sektorea da, eta, beraz, teknologia berrietan trebatu eta espezializatzea aukera profesionala izan liteke talde ahulentzat pandemiaren ondoren, lan-merkatu horretan profil digital jakin batzuen eskaera handia aurreikusten baita. Eta ikaskuntza horri ekiteko modurik onena, Gurutze Gorriak azterlan honetatik ateratako ondorioen arabera, gazteen historia pertsonalak eta bizitzarako dituzten gaitasunak oso kontuan hartzea da.