Raúl Serrano Jiménez: Tutoretza zentroak eta harrera familiak - Ahora

Gizarte-zerbitzuak eta administrazioak, kasu askotan gaitz handiago bat saihestu nahian, barrutik sortutako erbesteratuak babesten dituzten haurrak eta nerabeak bihurtzeko paradoxa bihurtzen dira. Erbesteratuaren baldintza da beste herrialde batera joan behar duela alokatzea, bere etxea, hizkuntza, mundua definitzen duten kategoriak eta bere mikrokosmosarekin, hots, kulturarekin, lotzen zuten loturak galtzen baititu. Eta hori da, hain zuzen ere, ikastetxeetara iristen diren haur eta nerabeen kaferan bizi den egoera bitxia.

Erbestealdi horren arrazoietako bat da sistemak sortu duen endogamia izugarria, babesten dituen pertsonen gehiegizko babesa dela eta. Ez dago inoiz fede txarrik.
Nire iritzi apalaren arabera, badira endogamia hori osatzen duten beste elementu batzuk: kalitatezko giza baliabiderik eza, hau da, hezitzaileak, gazteegiak eta kasu askotan aditu gabeak; baliabide, azterlan eta datu baserik eza, banakako proiektuak planteatzeko, premia zehatzetan oinarrituta, edonork bere seme-alabekin egiten duen bezala. Eta, beste elementu bat aipatzearren, erakundeek balio gutxi ematen diote beren zentroetako haurrak sistematik kanpo bizi diren hurkoei lotzeko beharrari, halako moldez non ohiko bizipenak parteka baititzakete, ingurune normalizatuetan, lagun-sare bat sortzeko aukera ematen baitiete, oso baliotsua norbera babes-sistematik ateratzen denerako, nire kasuan bezala. Nire familia, beti diot, nire bikotekideaz eta seme-alabez haratago, nire lagunak dira. Haiek sentiarazi zidaten bat gehiago zela, errespetua eta maitasuna merezi zuela, edo, adibidez, munduan ez zegoela bakarrik.

Baliabide falta horren ondorioz, sistema zurruntasun bortitzean erortzen da, eta haurrak eta nerabeak dira sistemara egokitu behar dutenak eta ez alderantziz. Subjektu instituzionalizatuak dira. Nork irakasten die txikin horiei mundua balioesteko kategoria batzuk, zeinekin ezinbestekoa baita gure inguruko gauzei buruzko lehen begirada? Nork ikasten ditu bizimoduak, lanerako ahalegina, nahigabeko desengainuak edo klase batekoa izatea? Nork baretzen ditu triste, larrituta edo bakarrik daudenean? Zer gertatzen da horiekin guztiekin adin-nagusitasuna iristen zaienean? Nora doaz? Nor ezagutzen dute erakundeetatik kanpo? Beldur naiz ezen, sistemako haurrek beren beharrak aseta dituztela esaten denean, tranpa egiten dela. Baina, nola normalizatuko genituzke txikitin horien bizitzak? Sinplea eta oso konplexua aldi berean: familia hartzaileekin.

Erreferentziako heldu bat edo gehiago izatea, aldi berean familiakoen sare oso bat zabaltzen dutenak, gazte horientzako urre garbia da. Familia, normalean, termometro emozional eta sozial bat da, balio-eskola bat, munduarekin lotzeko eta hazteko babesleku bat, gai garen tokiraino. Haur bat harrera familia batean mihiztatzea ez da gauza erraza. Harrera egitea, lehenik eta behin, onartzea nire bizitzara gonbidatzen dudan pertsonatxoa dela garrantzitsuena, eta ez nire paternozentrismoa edo salbatzailearen irudia. Pertsona horrek, gainera, motxila ikaragarri bat arrastatuko du berarekin, eta, seguru asko, oraindik ere izango du harremana bere familia biologikoarekin.
 

Familia, normalean, termometro emozional eta sozial bat da, balio-eskola bat, munduarekin lotzeko

Nire ustez, batzuk besteekin integratzeak huts egiten badu eta mutilak zentrora itzuli behar badu, kasu gutxi batzuetan izan ezik, esperientzia hori hazi bat balitz bezala geratzen da, eta hortik aurrera oso oroitzapen baliotsua sortuko da. Oroimen hutsa gara. Aurpegiak, emozioak, usainak, kontakizunak, tokiak... arrastaka eramaten ditugu. Eta hazi horrek bizipen bat emango dio mutiko horri: gaizki atera zen arren, norbait haren bila “zoratzen” saiatu zen, norbaitek etxeko ateak ireki zizkion eta hura maitatzeko borroka egin zuen. Batzuetan, 1 edo 0,25, eta are 0,01, ezer ez dirudite, baina 0 baino gehiago dira. Gizakiak, batez ere adin txikikoetan, garesti ordaintzen du axolagabetasuna. Ezer gutxi argitu behar dut familiaren eta mutikoaren arteko mihiztatze hori arrakasta noiz den.

Esandako guztiaren arabera, erraz ondoriozta daiteke ikastetxeen baliabideak, familia hartzaileenarekin alderatuta, egiturazko desabantailak dituela ezinbestean. Baina kontuz, familia harreraren ereduaren berezko onurak gorabehera, zentroak beharrezkoak dira hainbat arrazoirengatik. Haur eta nerabe batzuek beste baliabide batzuk behar dituzte, nahi duten familia biologiko bat dute, baina ezin dute haien kargu egin edo, besterik gabe, familia dute, baina jatorrizko herrialdeetan, hala nola haur eta nerabe migratzaileak, MENAS izenekoak, eta, askotan, Espainiara iristen dira prestakuntza azkar baten bila, lanean hasteko eta maite dituzten pertsonei dirua bidaltzeko.

Badakit datozen urteetan aldaketa handiak izango direla babes-sisteman. Zoritxarrez, baina hori saihestezina da, gizarte-aldaketak oso motelak dira, eta haurtzaroa, garondoan putz bat bezain iheskorra.
Zorionez, haur babesgabeenarentzat (eta, oro har, haurtzaroarentzat), gero eta sakonago barneratzen ari da gizartean familia abegitsua beste edozein bezalako familia-eredua dela. Eta erreferentziako heldu bat duen haurrak altxor baliotsu bat du, hasieran esan nuen bezala, nahi ere ez baita jaiotzen jakinda.
 

Raúl Serrano duela hilabete batzuk estreinatu zuen dokumentala 'Así crecen los enanos'