Unha enxeñeira naval que fai de patroa 

Andrea Gómez, unha moza enxeñeira naval de 27 anos, é consciente de que moitos dos seus días amencen cansos. Un día como hoxe, xusto ao terminar a súa xornada laboral, pon rumbo á base de Salvamento Marítimo da Coruña, onde é voluntaria. «Chegarei á casa rebentada, mañá pensarei “ai, pero quen me manda a min!”, pero vaia, isto é así», resolve pragmática cando se lle pregunta como compaxina o traballo co voluntariado.

Non tiña coñecementos específicos, pero debido ao seu voluntariado converteuse en socorrista e patroa

Comezou a súa relación con Cruz Vermella hai case dez anos. «Unha amiga comentoume que se metera de voluntaria. Pensei que era moi interesante e, cando descubrín que había unha base de mar (e o mar tírame bastante), non dubidei en meterme», explica. Non tiña coñecementos específicos, pero debido ao seu voluntariado converteuse en socorrista e patroa.

Ademais diso, Cruz Vermella axudoulle noutros aspectos, «no persoal», matiza Andrea. «Axudoume a medrar como persoa», conta. O seu obxectivo agora? Converterse nunha «boa» patroa. E, chegada a circunstancia de enfrontarse a unha emerxencia, «sacala adiante perfectamente».

Uns sorrisos que o valen todo 

José Carmelo Campos leva desde o 2001 en Cruz Vermella, pero a espiral do mar non se lle meteu dentro ata hai un par de anos; precisamente, por un compañeiro da organización. Agora, é referente en socorros e emerxencias na Asemblea de Telde (Las Palmas, Canarias), onde as accións máis habituais do Programa de salvamento marítimo pasan pola busca e o rescate (en 2020, prestaron 221 servizos e atenderon a 624 persoas en Canarias), e os temas ambientais. 

Cando se trata de axudar, os horarios non importan

«Lembro un día que estabamos navegando e dixéronnos que había unha patera con migrantes a bordo que ía cara a Maspalomas, que podería chocar contra as rochas», conta este voluntario. «Cando nos viron chegar, a alegría das súas caras... foi incrible», engade.

E é que, cando se trata de axudar, ás veces non importan os horarios. «A nós activáronnos de madrugada algunhas veces estando na casa, pero non pensas noutra cousa máis que en saír e axudar os demais», explica. «Saber que estás a axudar a outras persoas e, sobre todo, ver os seus sorrisos cando chegas» é, para José Carmelo, indescritible e emocionante. 
 

Un rescate atípico… e algo animal 

O Equipo de Salvamento Marítimo de Cruz Vermella en Laredo (Cantabria) recibiu hai un tempo unha chamada pouco usual: dous veciños atoparan atrapada unha vaca nunha rocha. Esta precipitouse desde o alto dun cantil de 20 metros e, segundo o gandeiro propietario, as autoridades dependentes do Goberno vían «imposible» poñer en marcha a operación para socorrela polas dificultades técnicas que entrañaba. 

Malia o cansazo e desorientación da vaca, lograron levala a terra firme sen máis feridas que algunha rabuñadura ocasional

O Equipo de Salvamento Marítimo formado por voluntarios e voluntarias de Cruz Vermella avaliou o caso para explorar todas as posibilidades e, finalmente, ideou un sistema para salvar a vaca mediante un arnés confeccionado grazas a un conxunto de boias, cabos e garrafas, que permitía soportar o peso do animal, ao que tiveron que arrastrar por mar co reto que iso implicaba. Malia o cansazo e a desorientación da vaca, lograron levala a terra firme sen máis feridas que algunha rabuñadura ocasional.

En total, preto de 17 voluntarios e voluntarias sumaron forzas durante máis de seis horas para que o rescate á vaca saíse adiante. Un proceso «complicado», en palabras de Alesander Ruiz, voluntario do Equipo de Salvamento Marítimo e que, sen a colaboración de todo o equipo, sería «imposible» levar a cabo. 

Voluntaria nácese e tamén se fai 

O caso de Pitu , voluntaria e patroa da embarcación do Equipo de Salvamento e Socorrismo Acuático de Cruz Vermella Baleares, é moi especial. Sufriu un accidente no mar hai uns anos e as persoas que a rescataron eran, na súa maioría, voluntarias. Nese momento pensou en como devolverlles o favor e decidiu dar un paso á fronte e unirse á organización, onde ingresou en decembro de 2019.

Desde entón, participou en diferentes actividades do movemento, como regatas, prácticas de rescate acuático… Actualmente, ademais, é patroa de embarcación, algo que compaxina co seu traballo como bióloga en proxectos relacionados coa posidonia oceánica. 

Doutra banda, o Servizo de Salvamento Marítimo da Cruz Vermella Baleares realizou en 2019 máis de 60 intervencións entre as dúas estacións onde operan (a estación de Salvamento de Sóller, e a estación de Salvamento de Sant Antoni de Portmany). Destas, a maior parte foron actividades de remolque de embarcacións á deriva ou avariadas, así como exercicios de adestramento, busca e rastrexo, asistencia sanitaria, evacuación sanitaria e asistencia técnica. O servizo tamén prevé outras actividades relacionadas coa redución e prevención da contaminación da contorna mariña. 
 

De futbolista profesional a amante do mar 

Pasar do estable terreo de xogo ao mar podería ser un paso difícil para algúns, pero non para o exfutbolista Dani Mallo. «Non tiña experiencia previa en salvamento marítimo nin en actividades acuáticas, pero os meus compañeiros e compañeiras acolléronme como un máis. Agora son un apaixonado do mar e do traballo como voluntario», confesa este deportista que agora traballa para o Sindicato de Futbolistas e é voluntario de Cruz Vermella na Base de Salvamento Marítimo da Coruña desde hai dous anos.

Pero, de onde veu a idea de apuntarse a Cruz Vermella? «Pola miña muller», confesa Dani. «Ela era voluntaria en temas sociais e animoume a botarlles unha man aos demais». Cando Dani chegou á organización, propuxéronlle formar parte de Salvamento Marítimo, unha área da que non sabía moito. Para iso, tivo que prepararse ao máximo. 

«A formación é moi importante», recalca este voluntario. «Independentemente dos rescates, tamén aprendín de primeiros auxilios, de temas de emerxencias… podo botar unha man cando sexa se é necesario. Gústame estar preparado para axudar, iso é o que máis valoro», reflexiona Dani. 
 

Non hai que terlle medo, por suposto que non, pero si hai que respectalo

«É certo que Cruz Vermella ten uns medios que Salvamento Marítimo non posúe, como embarcacións máis pequenas e áxiles que poden acceder a zonas onde as de Salvamento non poden chegar», concreta, como son as zonas máis costeiras, recónditas ou rompentes. «Pero si, sempre estamos ás ordes de Salvamento Marítimo», di.

As tarefas específicas dependen, iso si, de cada semana. «Facemos preventivos, patrullas; colaboración en eventos como regatas, travesías a nado… e, por suposto, emerxencias», explica. Estes últimos meses, no inverno, sobre todo dedicáronse a vixilancia costeira; no verán, doutra banda, abundan máis as regatas, as probas náuticas e mesmo as travesías a nado.

«Retirar un tronco pode parecer algo pouco importante, pero en realidade é perigoso. Tomámolo como algo moi importante. Ao final, alguén pode ter un impacto con el, incluso un afundimento», argumenta. Por iso, Dani admite que non ten ningún problema en botarlle horas; e mesmo lle gustaría colaborar máis se tivese máis tempo. «Non tiña moita relación antes co mar, pero agora estou enganchadísimo», engade.

Ese é o motivo polo que tamén o aspecto deste voluntario se nubra ao falar de contaminación e os seus efectos nos océanos. «En calquera servizo que fagamos acabamos co barco cheo de residuos. Bricks, plásticos… cousas que son evitables, que non marchan polo retrete. É unha mágoa que sexa algo rutineiro porque, ao final, este é o noso planeta. Non temos outro», alerta.

De todo o aprendido nos últimos anos sendo voluntario de Cruz Vermella, Dani non dubida en destacar: «A respectar o mar». «É bonito, fermoso; pódeche brindar momentos de liberdade… pero é un medio cambiante, cheo de incerteza, que encerra moitos perigos: correntes, mareas, rompentes…», incide. «Non hai que terlle medo, por suposto que non, pero si hai que respectalo», conclúe. 
 

Cando o mar sae de dentro 

Para o voluntario da Cruz Vermella València, Rafael Chordá, o mar é algo que sae de dentro. Rafael empezou a súa andaina coa organización ao redor de 1975, concretamente con Cruz Vermella Mocidade. Pero, cando tivo a oportunidade de pasarse ao servizo de Salvamento Marítimo, fíxoo. «Por aquela época eramos bastante mozos todos e empezamos a sacar as titulacións», conta este voluntario que ten agora mesmo 61 anos.

O básico, incide, é que che guste axudar a xente. Ademais, o mar ten que atraparte dalgunha maneira. «A min sempre foi o que me gustou, desde que teño uso de razón», advirte Rafael, que engade que o medio mariño sempre foi a súa paixón e aínda hoxe o continúa sendo. «O mar tenche que nacer», sostén.

Respecto das activacións, a saír en calquera momento cando o chamen, a Rafael non lle custa. «É unha cousa que ninguén te obriga: fala ti porque queres», apunta sobre o voluntariado. Existen infinidade de anécdotas, pero el destaca unha: a primeira. «Sempre me acordarei da primeira persoa que saquei do mar, un señor ao que reanimamos e puidemos sacalo dunha parada. Sempre o levarei no recordo. Quedóuseme gravada a súa cara», narra.

Na Comunidade Valenciana, Cruz Vermella realizou 556 intervencións, asistiu a 158 persoas e realizou un traballo de sensibilización sobre 1850 persoas. Por outra banda, actualmente 445 persoas son voluntarias do Servizo de Salvamento Marítimo.

"O mar tenche que nacer"

De cara ao verán e á maior actividade que se vai a desenvolver no mar, Rafael só ten unha palabra en mente: «prudencia». Tamén enumera unha serie de recomendacións: os patróns (que son os que asumen o risco de sacar as persoas ao mar) deben ter experiencia (ou «que fagan por tela»); a embarcación debe estar revisada e con todo en condicións; e, en caso de dúbida, é mellor pedir axuda canto antes. «En cinco minutos pódese volver todo na túa contra, así que é mellor non esperar ao último momento», suxire Rafael. E a súa, non cabe dúbida, é a voz da experiencia.

A Cruz Vermella do Mar fai 50 anos

A vocación de Cruz Vermella polo mar remóntase ao mes de xullo de 1971. Neste ano, Cruz Vermella crea a Cruz Vermella do Mar, enfocada ao labor humanitario neste medio. Só un ano máis tarde, en 1972, a Sociedade Española de Salvamento de Náufragos —creada en 1880—, intégrase en Cruz Vermella con todos os seus bens, dereitos e obrigacións reforzando así a capacidade desta última no desenvolvemento da actividade de Salvamento Marítimo.

Uns anos despois, en 1977, realízase un convenio coa entón Subsecretaría da Mariña Mercante (hoxe Dirección Xeral da Mariña Mercante) e a Cruz Vermella. Doce anos despois, en outubro de 1989, asínase un novo acordo entre o Ministerio de Transportes, Turismo e Comunicacións (actualmente Ministerio de Transportes, Mobilidade e Axenda Urbana) e Cruz Vermella, que non se materializa ata os anos 1991/92. En 1991, precisamente, ponse en marcha o primeiro Plan nacional de salvamento por parte da Administración española.

Nese momento, o modelo organizativo polo que se aposta é pola coordinación de todos os medios capaces de realizar tarefas de procura e salvamento marítimo tal e como propugnan o convenio de Hamburgo e os manuais de procura e salvamento da OMI (Organización Marítima Internacional). Tamén se segue o modelo doutras organizacións SAR (organizacións de procura e salvamento), compostas por organismos e institucións capaces de realizar tarefas de salvamento sempre baixo a coordinación e dirección dos centros dependentes da Administración do Estado. 

Tras definir os aspectos loxísticos e operativos, prodúcese unha nova acción conxunta entre a Dirección Xeral da Mariña Mercante e Cruz Vermella Española en 1992. Finalmente, tres anos despois, en 1995, asínase o Convenio Marco de Cooperación entre Salvamento Marítimo e Cruz Vermella, que deixa sen efecto todos os acordos e plans anteriores e persegue un mesmo fin: colaborar na procura e salvamento das persoas en perigo no mar e loitar contra a contaminación mariña.