Gosea da planeta osoko injustiziaren eta giza eskubideen urraketaren arrazoi nagusietako bat. Oinarrizko elikagaiak ez eskuratzeak pertsonen eta herrialdeen garapenerako aukerak mugatzea dakar. Gainera, osasunerako, segurtasunerako eta aukera-berdintasunetarako eskubidea negatiboki baldintzatzen du.

“Elikadura-segurtasuna dago pertsona guztiek uneoro behar adina elikagai kaltegabe eta elikagarri eskura dituztenean, bizitza aktibo eta osasuntsua izateko elikagaien inguruan dituzten beharrak eta lehentasunak asetzeko”, Elikadurari buruzko Munduko Goi-bileran jaso zen 1996an. 25 urte geroago, adierazpen horrek milioika pertsonaren bizkar gainean pisatzen jarraitzen du, beren bizitza modu autonomoan eta gutxieneko duintasun baldintzekin garatzeko aukerarik ez baitute.

Gurutze Gorriaren eta Ilargierdi Gorriaren Nazioarteko Federazioaren arabera, 5 pertsonatik 1 gosea pasatzen zen munduan 2020an. 2021ean, urtebete geroago, 193 milioi elikagai-krisian zeuden 53 herrialdetan. 2022an (zoritxarrez) kopuru hori igotzea aurreikusten da. Perspektibak ez dira halagueñoak, eta arrazoiak aurkitzeko (zoritxarrez) ez da urrutiegi begiratu behar.

5 pertsonatik 1 gosea pasatzen zen munduan 2020an.

Sara Hernándezek, Gurutze Gorriko Afrika Unitateko arduradunak, atsekabeturik eta berresten du gaur egun “interdependentzia global eta ezegonkortasun handiko testuinguru batean gaudela”. Egoera horretan eragina izan duten faktoreak desberdinak dira, baina denak kolpe gogorra dira pertsona eta talde ahulenentzat. 2022ak berak horren argazki argia erakusten digu, pandemiaren ondorioetatik hasi eta Ukrainako gatazkatik hasita.

“COVIDen pandemiak utzi dituen ondorio ekonomikoak; klima-aldaketak nekazaritzaren eta abeltzaintzaren mende dauden eskualdeetan duen eragina, eta ekoizpenerako gero eta zailtasun gehiago dagoela ikusten dutenak; edo oinarrizko osagaiek (gasa, petrolioa eta gatazka, Ukrainan) maila globalean duten prezioen igoera, horrek nabarmen murriztu baititu ale, ongarri eta abeltzaintza afrikarren inportazio-aukerak.

Egoera horrek ekonomia ahulenak eta mugatuenak ere itotzen ditu, egoera horietan aurrera egitea zailagoa baitute. Goseteak uzten duen arrastoak, gainera, erraztasun gutxien duten pertsonei kalte egiten die. Izan ere, desnutrizioaren eta gosetearen ondorioak suntsitzaileak dira, bereziki giza garapenaren une erabakigarrietan, hala nola lehen haurtzaroan (0-5 urte), baita emakume haurdunen edo gaixoen edo aniztasun funtzionala dutenen kasuan ere.

“Batzuetan, desnutrizioak eragindako arazoak sortzen dira elikadura-iturririk ez izateagatik. Beste batzuetan, berriz, oinarrizko mantenugaien aniztasuna falta da, eta pertsonen elikadura-beharrak egoera fisikoaren eta osasunaren arabera egokitzeko beharra", dio Hernándezek.

Hori dela eta, 5 urtetik beherako haurrek, haurdun dauden emakumeek edo lehentasunezko gaixotasunak dituzten pertsonek behar ez dituzten elikatze-ekarpenak behar dituzte, adibidez, gizon heldu osasuntsu batek behar dituenak. “Alde hori ez da erraza kontuan hartzea baliabideak mugatuak direnean eta ezinezkoa denean proteina, hidrato eta koipeak organismo bakoitzerako proportzio egokietan dituen dieta dibertsifikatua eskaintzea”, zehaztu du Gurutze Gorriko Unitate Afrikarreko arduradunak.

Saharaz hegoaldeko Afrikako egoera

Saharaz hegoaldeko Afrika da mundu osoan gose-prebalentziaren indize handienak dituena. Kalkuluen arabera, 240 milioi pertsona inguruk ez dute beren adinerako egokiak eta osasungarriak diren elikagaietarako sarbiderik, eta horrek bizitza osasuntsua eta aktiboa izatea eragozten die, beren garapen-maila gorenera iristea eragotziz. Saharaz hegoaldeko Afrikan, 5 urtetik beherako hiru haurretik batek desnutrizio akutua du, eta 5 bularreko emakumetik 2k anemia.

Sara Hernándezek idiosinkrasia eta berezitasun batzuk aurkitu ditu eremu horretan, nahiz eta Afrikak zehaztu: “eskualde izugarria da, azpialdetik alde asko dituena”. Hala ere, zenbait errealitatek bat egiten dute. “Berotze globalean eta klima-aldaketan gutxien laguntzen duen eskualdeetako bat da, baina gehien sufritzen duen eskualdeetako bat”, adierazi du Hernándezek adibide gisa.

Lehorteek edo uholdeek kaltetutako espazioak uzten dituzte garapen ekonomikorako

Lehorteek edo uholdeek kaltetutako espazioak uzten dituzte garapen ekonomikorako; leku horietan maiz egiten diren nekazaritza- eta abeltzaintza-ustiategiak kontuan hartuta, arazo horren zati bat azaltzen da. Baina ez da kontuan hartu beharreko gauza bakarra. “Garapen ekonomikorako aukerarik ezak eragindako biztanleriaren mugimenduek eta gatazken ondorioek ere desorekak eragiten dituzte baliabide mugatuekin mantentzen zailak diren eskualde jakin batzuetan”, esan du Hernándezek.

Horri gehitu behar zaizkio indarkeriaren ondorioak, egonkortasun politikorik eza, haurren hezkuntzarako espazio segururik eza, eta horrek “asko zailtzen ditu segurtasun-aukerak, edozein eskualdetako elikadura-segurtasuna barne”. Egoera txarrean dagoen uraren kontsumoak, atzeraldi ekonomikoko egoerek, prezioen fluktuazioak, gaixotasun kronikoek (GIB/hiesa edo tuberkulosia, esaterako), abeltzaintzari eragiten dioten animalia-gaixotasunek, izurriteek, hezkuntzarik edo nutrizio-ezagutzarik ezak, gizarte-ohiturek edo kultura-faktoreek ere eragina izan dezakete testuinguru horretan. 

Gurutze Gorriaren emanaldia gosetea geldiarazteko

Gurutze Gorriaren eginkizun nagusia da tokiko komunitateei laguntzea, zailtasun horien aurrean indartsuagoak izan daitezen. Hori lortzeko modu bat beren bizibideetan lan egitea da, jasangarriak izan daitezen eta pertsonei egoera negatiboei aurre egin eta egoera horiek konpontzen lagun diezaieten. Era horretan, beren eta etorkizuneko belaunaldien ongizatea ere hobetu dezakete (ingurumena edo baliabide naturalen oinarria ahuldu gabe).

“Elkartasun-kutxak sortzen dituzten elkarteak osatzen dituzten laguntza-taldeetan sartzen laguntzen diegu, une zailetan laguntzeko. Lehorte garaietan edo merkatu tradizionaletan hornidura falta dagoenean zereal-bankuak eraikiz eta hornituz ere laguntzen diegu. Era berean, komunitateetako pertsonak trebatzen ditugu diru-sarrerak sortzeko iturriak dibertsifikatu eta ekoizpen-ahalmena hobetu dezaten, produktu jakin batzuen hain mende egon ez daitezen”, adierazi du Sara Hernándezek.

Mota horretako proiektuak lagungarriak dira tokiko gaitasunak handitzeko eta krisi eta zoritxarreko egoerei aurre egiteko duintasuna eta baliabide propioak sustatzeko. Baina, nahikoa da? “Ez” erantzun du irmo Hernándezek. “Lehen aipatu ditugun fenomenoek (Ukrainako krisia, klima-aldaketa, pandemiaren ondorio sozioekonomikoak, gatazka armatuak eta indarkeria, eta abar) munduko egoera hain zalantzazkoa ez den unetik. zaurgarrienak izango dira eragin negatiboenak jasaten dituztenak, eta Afrika zaurgarritasun handiko egoeran dago”, erantsi du.

"Afrika zaurgarritasun handiko egoeran dago"

Nahiz eta etorkizuna ez den bereziki itxaropentsua une honetan, Gurutze Gorria gehien behar dutenekin egongo da (orain eta beti). “Gurutze Gorriak oinarri komunitarioko proiektu horiek sendotzen jarraitu nahi du, nekazari, abeltzain, merkatari eta haien familientzako aukerak dibertsifikatu eta zabaltzeko, baina, horrez gain, tokiko administrazio publikoetatik komunitate horiei lagunduko dieten politika publikoak indartzeko lan egiteko beharra indartu nahi du”, dio Hernándezek.

Eta ondorio hau ateratzen du: “Administrazioek beren komunitateekiko dituzten betebeharrak betetzen direla ziurtatzea, horrela, babes-mekanismoak sor daitezen pertsonen oinarrizko eskubideak, hala nola osasunerako eskubidea, elikadura, hezkuntza, baliabide gehiago izan ditzaten eta pertsona guztientzat errealitate izan daitezen bereizkeriarik gabe”.

Sahel aldean, urrunago joan gabe, Espainiako Gurutze Gorriak lehentasunezko bost herrialdetan egiten du lan: Malin, Burkina Fason, Nigerren, Senegalen eta Ganbian. 2022 honetan, larrialdi-eragiketetan lagundu da (elikagaien laguntza eta bizi-baliabideen babesa), eta, hurrengo urtean, hainbat ekintza egingo dira: elikatze-zentroak, higiene-kitak banatzea, elikagaien laguntza eta bizi-baliabideen babesa Nigerren, Burkina Fason eta Malin. 2022. urtetik 2024. urtera bitartean, gainera, garapen-proiektuetan lan egingo da, hau da, nekazaritza-ekoizpena hobetzeko eta dibertsifikatzeko, ur eta saneamenduan, nutrizioan, osasun komunitarioan eta arriskuen kudeaketan.